نُت های مختلف رایحه کدامند؟
نت ها (note) در عطرسازی نماینده ی روایحی هستند که پس از استفاده از عطر استشمام می شوند. نت ها به سه گروه عمده ی نت های اول (یا ابتدایی، آغازین)، نت های میانی و نت های پایه (base note) تقسیم می شوند. این دسته بندی مشخص می کند که کدام گروه از روایح را در چه محدوده ی زمانی پس از اسپری نمودن عطر استشمام خواهیم کرد. این نت ها به دقت و با توجه به دانش روند تبخیر مولکول ها خلق می گردند و معمولا آن را مثلث ، سه ضلعی یا هرم بویایی عطر مینامند .
نت های ابتدایی که بلافاصله پس از اسپری نمودن عطر استشمام می شوند از مولکول های سبکی تشکیل شده اند که سرعت تبخیر بالایی دارند. این نت ها تلقی اولیه ی ما از رایحه ی عطر را شکل می دهند و در فروش عطر بسیار اهمیت دارند. رایحه ی این گروه از نت ها معمولا تازه، خنک و تیز توصیف می شود. ترکیباتی که در نت های ابتدایی مورد استفاده قرار می گیرند روایح قدرتمندی داشته و از سرعت تبخیر بالایی برخوردارند. از نت های ابتدایی رایج می توان به روایح مرکباتی و گیاهی (آویشن، اسطوخودوس و...) اشاره کرد.
نت های میانی قلب عطر را تشکیل می دهند؛ رایحه ای که درست پیش از محو کامل رایحه ی نت های ابتدایی به استشمام می رسد. نت های میانی، قلب یا بدنه ی اصلی عطر بوده و در میانه ی روند انتشار عطر پدیدار می گردند. این نت ها نسبت به نت های اولیه ماندگاری بالاتری داشته و تاثیر مهمی بر نت های پایه دارند. قلب یک عطر عموما خوشایند و صیقلی است و اغلب از ترکیبی نرم و مخملی از نت های گلی و میوه ای به همراه ادویه جاتی همچون دارچین، جوز و هل تشکیل شده است.
نت های پایه روایحی هستند که در آخرین مرحله و در زمانی که نت های اولیه به طور کامل تبخیر شده اند پدیدار می گردند. نت های میانی و پایه به همراه یکدیگر تم اصلی عطر را می سازند. نت های پایه به عطر عمق و شخصیت می بخشند. ترکیبات این گروه اغلب فیکساتیوهایی هستند که برای افزایش قدرت و ماندگاری عطر به کار گرفته می شوند. این ترکیبات از مولکول های بزرگ و سنگینی تشکیل شده اند که سرعت تبخیر پایینی داشته و معمولا از روایحی عمیق و غنی برخوردارند. برای استشمام نت های پایه حدودا 30 دقیقه به عطر زمان بدهید. از نت های پایه ی رایج می توان به چوب صندل، وانیل، پچولی، کهربا و مشک اشاره کرد.
آشنایی با دسته بندی های رایحه های عطر ادکلن
رایحه مرکبات
رایحه مرکبات از ترکیب میوههای مختلف مانند پرتقال، لیمو، ترنج و غیره ساخته میشود. در ادامه ویژگیهای گروه بویایی مرکبات را بررسی میکنیم.
رایحه مرکبات (Citrus) یکی از روایح پرطرفدار و محبوب است که از میوههای مختلفی مانند پرتقال، ترنج، نارنگی، لیمو ترش، گریپ فروت و غیره ساخته میشود. گروه بویایی Citrus رایحه خنک و ترشی دارد و استشمام آنها حس نشاط و سرزندگی را در ما به وجود میآورد. رایحه مرکباتی اگر با شکوفههای گلی ترکیب شود، عطر یا ادکلن زنانه را تشکیل میدهد و اگر با رایحههای معطر ترکیب شود نیز محصولات مردانه را به وجود میآورد. گروه بویایی مرکبات برای استفاده در فصلهای گرم سال بسیار مناسب هستند و حس خنکی و شادابی خاصی را منتقل میکنند. البته رایحه Citrus در مقایسه با سایر رایحهها به علت خنک بودن معمولا ماندگاری چندان بالایی ندارد. اما برای افزایش میزان ماندگاری محصولات با رایحه مرکبات، میتوان آنها را رایحههای دیگری ترکیب کرد تا طیف بویی آنها کمی غلیظتر شود و در عین حال نیز ماندگاریشان بیشتر از حالت خالص شود. در ادامه این مطلب همه آنچه که باید درباره عطر دانه و رایحه مرکبات بدانید را به شما توضیح داده و بهترین محصولات زنانه و مردانه گروه بویایی مرکبات را نیز معرفی خواهیم کرد.
بالنگ - Citroen | گریپ فروت - Methyl Pamplemousse | ترنج - Bergamot | نارنج - Bitter Orange | پرتقال خونی - Blood Orange |
پست گریپ فروت - Grapefruit | نارنگی کلامنتین - Clementine | مرکبات - Citruses | پرتقال ژاپنی هاساکو - Hassaku | کامکوات - Kumquat |
درخت لیمو - Lemon tree | بهار نارنج - Neroli | لیتسا کوببا - Litsea Cubeba | گل لیموی شاه پسند - Lemon Verbena | مزه پوست لیمو - Lemon Zest |
شش لیمو - Hatkora lemon | علف لیمو - Lemongrass | لیموی ژاپنی یوزو - Yuzu | نارنگی - Tangerine | پوملو - Pomelo |
پرتقال - Orange | پرتقال ماندارین - Mandarin Orange | لیمو ترش - Lime | لیمو شیرین - Lemon | وارنگ بو (نعناسان) - Lemon Balm |
ادویهجات
ادکلن های با رایحه ادویه بسیار خاص و ویژه هستند. کاربرد ادویه جات در محصولات بسیار متنوع هستند،خاستگاه اولیه ادویه ها در هندوستان و خاورمیانه بوده است. زمانیکه ادویه جات به اروپا رسید تبدیل به تجارتی جهانی شد و ادویه هایی مانند فلفل از ارزش بالایی برخوردار شدند. ادویه جات خواص آنتی باکتریال دارند که مناسب جلوگیری از فاسد شدن مواد و بیماری های مختلف هستند همین امر باعث میشد در دوران گذشته این مواد از ارزش بالایی برخوردار باشند. پس از گذشت مدتی و با ورود به عصر جدید ادویه جات جایگاه خود را تغییر دادند. این مواد عالی اکنون به عنوان چاشنی و طعم دهنده غذا و نیز در صنعت دارویی نیز به کار میروند و اما ادویه ها امروزه در صنعت عطرسازی نیز وارد شده اند. ادویه ها از قسمت های مختلف گیاهان و بوته ها ساخته میشوند. باید بدانید رایحه ادویه نمونه های مختلفی دارد زیرا هر ادویه ای دارای بوی مخصوص به خود است و بسته به ترکیب آن با مواد دیگر فضای بویایی مختلف ایجاد میکند.
نتهای ادویهای قرابت فامیلی با ترکیبات معطر دارند که این مسئله را مدیون استفاده دیرینه از ادویهجات در غذاها هستند. برخی از آنها در کابینت ادویهجات هر آشپزخانهای یافت میشوند مثل: دارچین، فلفل، میخک، گیشنیز، زنجبیل و برخی دیگر کمتر شناخته شدهاند مثل: زعفران (البته نه در کشور ما ایران) تمرهندی، زیره سیاه و فلفل قرمز. ادویهجات واقعی همیشه خشک شدهاند ولی برخی از گیاهان هستند که روایحی تند و ادویهای دارند مثل اورگانو (پونه کوهی) که در هر دو حالت تازه و خشکشده مورد استفاده قرار میگیرند.
ادویهها طبقه میشوند به کوتاه/تند (قوی و تند و تیز برای مدت زمانی کوتاه) و مثل دارچین طولانی/سرد (ملایم، لطیف و آرام با حس خنکی که مدت زمان زیادی طعمشان باقی میماند) مانند گشنیز، زیره سیاه و هل. این مسئله به عطارها کمکها میکند که اثر دلخواه خود را در کار با ادویه جات در زمان درست کردن عطر به وجود آورند. آنها میتوانند دو عنصر مشابه را به منظور ساختن ترکیبی قویتر در کنار هم قرار دهند یا دو عنصر متضاد را.
تمرهندی Tamarind | زعفران Saffron | ادویه توسکانول Toscanol | سافرالین (ترکیب چرم، تنباکو و زعفران)Safraleine | درخت فلفلPeppertree |
غلاف کاکائوCacao Pod | دارچینCinnamon | زردچوبهCurcuma (Turmeric) | ادویه هندیIndian Spices | فلفل فرنگی شیرینPimento |
نتهای تندSpicy Notes | برگ بو غرب هندWest Indian Bay | ریشه گیاه آمازونی پریپریوکاPriprioca | فلفل آبیWater pepper | نت های روغنیOily Notes |
وانیل Vanilla | فلفل سیچوانSichuan Pepper | فلفل Pepper | زنجبیلGinger | زیره سبزCumin |
سس تند و شیرین چتنی Chutney | برگ بوBay Leaf | آنغوزهAsafoetida | دارچین کاسیاCassia | هلCardamom |
قهوه Coffee | تخم گشنیزCoriander | جوانه خشک میخکCloves | شوید Dill | قسط یا کوشنه (گالانگا) (گالانگا) Galanga |
رازیانه Fennel | فلفل جامائیکا، مریل یا پیتمنAllspice | شیرین بیانLicorice | گلبرگ جوز هندیMace | جوز هندیNutmeg |
رزینها و مومها
رزین چیست؟
“رزین” اصطلاحی است که به طور گسترده و معمول برای توصیف ترکیبی استفاده می شود که به صورت مایع است و سپس در طی فرایند هایی خاص به یک سطح جامد و سفت تبدیل شود ، بنابراین صمغ درخت را نیز می توان نوعی از این مواد دانست. دو توع طبیعی و سنتزی این مواد ویژگی های زیر را دارند.
طبیعی: به طور طبیعی از درختان ناشی می شود. این ترکیب ماده ای ارگانیک است که در ساخت لاک الکل ، مواد لعاب دهنده مواد غذایی و … استفاده می شود.
انواع موم چیست؟
مومها، وکس یا بیزوکس دستهای از اجزای لیپوفیلیک (چربی دوست) گیاهان یا حیوانات هستند. برخی از آنها نیز منشاء معدنی دارند. مومها قرنها پیش کشف شدند و کاربردهای گستردهای در مواد غذایی، آرایشی، دارویی، شیمی، نقاشی و… پیدا کردهاند. بیشترین کاربرد در زمینه مواد غذایی استفاده از مومها به عنوان پوششهای خوراکی برای حفظ کیفیت مواد غذایی است. در سالهای اخیر، بیزوکسها همچنین به عنوان اولئوژلاتورها در تولید روغن مایع مورد استفاده قرار گرفتهاند. مواد خامی که در زیر چتر رزینها و صمغها قرار میگیرند جزء قدیمیترین ترکیبات عطرسازی هستند که معمولاً پایه خانواده عطرهای شرقی را تشکیل میدهند.این گروه با توجه به خواص عطری متفاوتی که دارند در گروههای متفاوت بویایی طبقهبندی میشوند. رایحه صمغهای نرم که شامل وانیل، بنزوئین صمغ پرو (نوعی صمغ که از گیاهی بومی امریکایی مرکزی به نام Myroxylon Pereirae به دست میآید)، صمغ تولو (Tolu) بسیار شبیه صمغ پرو است ولی رایحهای شیرینتر و تازهتر دارد. این صمغها دارای روایحی ملایم هستند ولی در عین حال متمایز و قابل تشخیص هستند، باعث تثبیت و ماندگاری روایح گلی میشوند و اگر در مقیاس زیاد مورد استفاده قرار گیرند در کنار عصارههای گلی، تولید روایحی نیمه شرقی میکنند.صمغ رزینها شامل: اوپوپوناکس، صمغ کندر، صمغ درخت مر، صمغ درخت غان، صمغ لامی و صمغ گیاه حسن لبه هستند. این مواد باعث ماندگاری و پخش بو در ترکیبات معطر میشوند و خاصیتی اصیل به آنها میدهند و چون همگی از پوست درختان استخراج میشوند و در ابتدا فرمی کریستالی دارند (که میتوان آن ها را به اشک تشبیه کرد) ترکیبات بسیار خوبی با رایحههای چوبی تشکیل میدهند.
لابدانوم(گل لاله) Labdanum | موم کوپایباCopaiba balm | لامی Elemi | چوب عنبرAmberwood | کوپال Copal | برئو-برانکو (پوست مرکبات لاراها) Breu-Branco |
بخور Incense | موم گورجون Gurjun balsam | روغن سرو Cade oil | جوانه صنوبر Poplar (Populus) buds | سرکه بالزامیک Balsamic Vinegar | کندر رومیMastic or Lentisque |
گلهای سفید
عطر گل های سفید نت های خالص و ظریف و همچنین جنبه های حسی را نشان می دهد.
گلهای سفید رنگی برای ظرافت و پاکی، نمادی از سلطنت و زنانگی، سالهاست که محبوبیت زیادی بین عطرسازان داشته است. با این حال، در پس خرد ظاهری آنها جنبه های بسیار غنی تر، احساسی و حتی جسورانه نهفته است!
ملکه نت های گل
تنوع باورنکردنی نت های گلی در عطرسازی وجود دارد. ما به طور خاص به ظرافت های گلگون، ایجاد شده توسط انواع مختلف گل رز یا گل صد تومانی فکر می کنیم. گلهای پودری نیز وجود دارد که زنبق و بنفشه سفیران کامل آنها هستند. برخی دیگر مانند نرگس یا نرگس بیشتر شبیه بهار هستند، در حالی که برخی از آنها نت های تندتری مانند گل میخک یا جاودانه نشان می دهند. اما در میان تمام این یادداشتها، دستهای را مییابیم که مورد استقبال عطرسازان قرار گرفته است: گلهای سفید. بر خلاف دیگر تفاوت های ظریف گل، آنها دارای مشخصات بویایی دوگانه، بین طراوت و حس حسی هستند.
زیرمجموعهای از خانواده گلها هستند و شایستگی اختصاص دادن گروهی ویژه به خود را دارند این ویژگی ناشی از این واقعیت است که گلهای خانواده سفید، از پایههای اصلی همه عطرهای زیرمجموعه خودشان هستند. در مورد رایحههای گلهای سفید میتوانیم به شکوفههای پرتغال، یاسمن، گاردنیا، گل مریم، پلومریا اشاره کنیم.
حتی پیچ امین الدوله که در طبیعت دارای گلهای زرد است در گروه رایحهای گلهای زرد (مانند گل میموسا و مشخصههای آن که شیرین و شهددار است) جای نمی گیرد. از طرفی زنبق دره (گل برف)، که گلی سفید رنگ است، در گروه گلهای سبز قرار میگیرد، به خاطر نداشتن برخی از مشخصههایی که بقیه گلهای سفید دارند و همچنین مشخصههای مشترکی که با بقیه گلهای سبز دارد (با توجه به گروهبندی ادموند رودنیتسکا، Hyacinth and Narcissus).
گلهای سفید محرکترین رایحه را در میان گلها دارند شاداب، باشکوه و به راستی سرمستکننده هستند و نیز در هر کجا که ظاهر میشوند نشانی برای غلظت عطرهای زنانهاند.
شکوفه نارنگی Tangerine blossom | یاس رازقی Melati | یاس سفید Jasmine | گل بوقی تاتوره (داتورا) Datura | نرگس درختی Mock Orange |
گل تاج (تیاره) Tiare Flower | گل کاکتوس شب شکوف Night Blooming Cereus | کارو کاروند Karo-Karounde | یاس تاهیتی (پلومریا) Frangipani | گل درخت اقاقیای توپی Black Locust |
یاسمن (گاردنیا) Gardenia | شکوفه لیمو Lemon Blossom | شکوفه پرتقال Orange Blossom | گل مریم Tuberose | گلهای سفید White Flowers |
یاسمن استفانتیس Stephanotis | سوسن سفید (زنبق) Lily | شکوفه گریف فروت Grapefruit blossom | بورونیا Boronia | پیچ امین الدوله شیپوری Honeysuckle |
شکوفه پرتقال ماندرین Mandarin orange blossom | یاس خوشهای Syringa | گل توتون سفید White Tobacco | گل شیپوری (آروم لیلی) Arum lily | آلو کریسمس carissa |
نوشیدنیها
نتهای نوشیدنی در عطرها تولید رایحههای شیرین و اشتهاآور میکنند که معمولاً در ترکیبات گلی میوای یا Gourmand (خوردنی) استفاده میشوند و عطرهایی با رایحههای اغواکننده و نیز حس شکوفهها را به تمام میرسانند.
عطرها در برخی از موارد روایحی از برخی نوشیدنیهای پرطرفدار را در فرمولاسیون خود میآفرینند از رایحه گازدار شامپاینی تا مزه کاراملی کوکاکولا و احساس لذت و شادی استوایی پیناکولادا یا رایحه خامهای یک فنجان کاپوچینو لذیذ. این خلاقیتها به روشهای زیر میسر میشوند:
* استفاده از خود نوشیدنی ها یا مواد تشکیل دهنده آنها مانند (کوکاکولا، آب آهک، وانیل، دارچینی، Neroli) روغن خوشبویی که از شکوفههای پرتقال میگیرند، (پرتقال، گشنیز، جوز هندی و...).
* ترکیب برخی از مواد خام با رایحههایی که ما از نوشیدنیها میشناسیم برای مثال: شراب که شبیه نت برخی از اسانسهای رز است یا جین که شبیه رایحه توت های خشک است.
* ساخت و مهندسی مولکولهای مصنوعی برای به دست آوردن رایحههای دلخواه.
چنتو Chinotto | کایپیرینها Caipirinha | کوکتل بین المللیCosmopolitan cocktail | داکیروی Daiquiri | ادو ویلی Eau de vie |
ودکا Vodka | ویسکی Whiskey | شراب سفید White Wine | آبستن Absinthe | مارگارتا آبی Blue Margarita |
مارتینی Martini | لیمونچلو Limoncello | لیمونادLemonade | موکتل انار (گرنادین) Grenadine | جین Gin |
تکیلا Tequila | عرق نیشکر Rum | شراب قرمز Red Wine | پینا کولاد اPina Colada | موهیتو Mojito |
کوکاکولا Coca-Cola | بلینی Bellini | کنیاک Cognac | کاپوچینو Cappuccino | کاراسائو آبی Curacao |
شامپاین Champagne | کرم سودا Cream Soda | کامپاری Campari | کنیاک فرانسوی بشکه ایCognac | آمارتو Amaretto |
مادیرا Madeira | Liquor لیکار | Kir Royal کررویال | چای یاس Jasmine Tea | پانچ Punch |
مشک، عنبر و رایحههای حیوانی
در عطاری قدیم نتهای حیوانی به صورت سنتی از مشک آهو، سگ آبی، عنبر سائل و گربه زباد استخراج میشده است. ولی امروزه به خاطر رعایت رفتارهای اخلاقی و انسانی در مواجهه با موجودات زنده و حیوانات و نیز حفظ حیات وحش، روشهای سنتی منسوخ شدهاند و جایگزینهایی با روشهای مصنوعی و آزمایشگاه پیدا کردهاند. اصطلاح "حیوانی" بیانکننده هر دو مفهوم مواد خام طبیعی و واقعی و همچنین تداعیگر نتهای فانتزی و ساختگی (که به روشهای مصنوعی در آزمایشگاه ساخته میشوند هستند) این نتها عیناً یادآور رایحههایی از حیوانات چه آنهایی که در طبیعت هستند و یا موجودات خیالی میباشند و تحریککننده غرایز طبیعی مشترک در انسان و حیوان و قدرت و نیروهای غریزی نهفته در آن است .
مشک
مشک به صورت ویژه به صدها طریقه مختلف در لابراتور تولید میشود که محصول این فرآیندها تفاوتهای اندکی دارد برای مثال (Habanolid و Galaxolide و Allyl Amyl Glyco Lete و Elhyl Bressy Late) برخی از موارد نتهای حیوانی به صورت غیرمستقیم و روشهایی که هیچ آسیبی بر حیوانات نداشته باشد از آنها به دست میآیند را استخراج میکنند برای مثال نوعی خرگوش کوهی وجود دارد که از فضولات سختشده آن در صنایع عطرسازی استفاده میشود، موهای خیساندهشده بز، صدفهای دریایی کباب شده و موم زنبور عسل . از برخی از گیاهان نظیر سنبل ختایی و مشک اند (Amberette) نیز میتوان رایحههای عطری حیوانی، مانند مشک را به دست آورد.
عنبر
عنبر ماده ای است که از نهنگ همین نام به دست می آید. عنبر به خاطر روش تهیه بی خشونت آن که به طور طبیعی از اسپرم نهنگ عنبر تهیه می شود، ولی با توجه به کمیاب بودن و قیمت بسیار گران این ماده در بیشتر مواقع آن را به روشهای مصنوعی تکثیر می کنند رایحه استاندارد آن را بدست می آورند.
نتهای فانتزی
صنایع عطرسازی توانسته است نتهای فانتزی را از ترکیبات خلاقانه عناصر مختلف به دست بیاورد که یادآور رایحههایی از محیط زندگی و نیز بعضی از حیوانات هستند مانند شیر، خاوریار، ستاره ماهی، راسو، بیکن، رایحه باربیکیویی، چرم، جیر و....
مشک Musk | باربیکیو BBQ | آمبروکسان Ambroxan | جیر Suede | گربه جنت Genet |
Beeswax موم زنبورعسل | درخت گل حنا Tolu Balsam | صدف دریا Sea shells | عنبر سائل Ambergris | آمبراروم Ambrarome |
بیکن Bacon | قارچ دنبلان توبر Tuber | خرگوش کوهی (هیراکس) Hyrax | پنیر Cheese | کشمیر Cashmeran |
چرم Leather | ژلاتین شور (آسپیک Aspic | شیر Milk | صدف Oysters | آمبرتون Ambretone |
اندول Indole | دانه هویج Carrot Seeds | خاویار Caviar | کافلیس Kephalis | صخره مرجانی Coral Reef |
آمبرت (پنیرک مشک) Ambrette (Musk Mallow) | ستاره دریایی Starfish | کاستوریم Castoreum | گربه زباد (سیوت) Civet | گوشت Meat |
عنبر Amber | موی بز Goat hair | نت حیوانی Animal notes | سیتالکس Cetalox | رایحه ترکیبی کتانی و حیوانی Iso E Super |
طبیعی ، ترکیبی و خاص
در این گروه نتهایی جای دارند که به آنها نتهای توصیفی میگویند نظیر نتهای پودری، زمینی و برخی رایحههای غیرعادی که در ترکیبات معطر میتوان یافت.
شیره قند (ملاس) Molasses | آب دریا Sea Water | قلوه سنگهای رودخانهای Pebbles | باروت Gunpowder | نوار چسب اسکاچ قهوهای Brown Scotch Tape |
نتهای حاصل از تابش خورشید Solar notes | بوی آهن مذاب Hot iron | خاکستر Ash | کومارین Coumarin | رایحه و نتهای معدنی Mineral notes |
آلدهیدها (ترکیب اکسیژن و کربن) Aldehydes | خاک رس Clay | چسب مایع صنعتی Industrial Glue | جوهر Ink | سنگ چخماق (آتشزنه)Flint |
دیدگاه خود را بنویسید