تمام چیزهایی که از نت های عطر باید بدانید (فصل اول)

نُت های مختلف رایحه کدامند؟

نت ها (note) در عطرسازی نماینده ی روایحی هستند که پس از استفاده از عطر استشمام می شوند. نت ها به سه گروه عمده ی نت های اول (یا ابتدایی، آغازین)، نت های میانی و نت های پایه (base note) تقسیم می شوند. این دسته بندی مشخص می کند که کدام گروه از روایح را در چه محدوده ی زمانی پس از اسپری نمودن عطر استشمام خواهیم کرد. این نت ها به دقت و با توجه به دانش روند تبخیر مولکول ها خلق می گردند و معمولا آن را مثلث ، سه ضلعی یا هرم بویایی عطر مینامند .

نت های ابتدایی که بلافاصله پس از اسپری نمودن عطر استشمام می شوند از مولکول های سبکی تشکیل شده اند که سرعت تبخیر بالایی دارند. این نت ها تلقی اولیه ی ما از رایحه ی عطر را شکل می دهند و در فروش عطر بسیار اهمیت دارند. رایحه ی این گروه از نت ها معمولا تازه، خنک و تیز توصیف می شود. ترکیباتی که در نت های ابتدایی مورد استفاده قرار می گیرند روایح قدرتمندی داشته و از سرعت تبخیر بالایی برخوردارند. از نت های ابتدایی رایج می توان به روایح مرکباتی و گیاهی (آویشن، اسطوخودوس و...) اشاره کرد.

نت های میانی قلب عطر را تشکیل می دهند؛ رایحه ای که درست پیش از محو کامل رایحه ی نت های ابتدایی به استشمام می رسد. نت های میانی، قلب یا بدنه ی اصلی عطر بوده و در میانه ی روند انتشار عطر پدیدار می گردند. این نت ها نسبت به نت های اولیه ماندگاری بالاتری داشته و تاثیر مهمی بر نت های پایه دارند. قلب یک عطر عموما خوشایند و صیقلی است و اغلب از ترکیبی نرم و مخملی از نت های گلی و میوه ای به همراه ادویه جاتی همچون دارچین، جوز و هل تشکیل شده است.

نت های پایه روایحی هستند که در آخرین مرحله و در زمانی که نت های اولیه به طور کامل تبخیر شده اند پدیدار می گردند. نت های میانی و پایه به همراه یکدیگر تم اصلی عطر را می سازند. نت های پایه به عطر عمق و شخصیت می بخشند. ترکیبات این گروه اغلب فیکساتیوهایی هستند که برای افزایش قدرت و ماندگاری عطر به کار گرفته می شوند. این ترکیبات از مولکول های بزرگ و سنگینی تشکیل شده اند که سرعت تبخیر پایینی داشته و معمولا از روایحی عمیق و غنی برخوردارند. برای استشمام نت های پایه حدودا 30 دقیقه به عطر زمان بدهید. از نت های پایه ی رایج می توان به چوب صندل، وانیل، پچولی، کهربا و مشک اشاره کرد.

آشنایی با دسته بندی های رایحه های  عطر  ادکلن

رایحه مرکبات

رایحه مرکبات از ترکیب میوه‌های مختلف مانند پرتقال، لیمو، ترنج و غیره ساخته می‌شود. در ادامه ویژگی‌های گروه بویایی مرکبات را بررسی می‌کنیم.

رایحه مرکبات (Citrus) یکی از روایح پرطرفدار و محبوب است که از میوه‌های مختلفی مانند پرتقال، ترنج، نارنگی، لیمو ترش، گریپ فروت و غیره ساخته می‌شود. گروه بویایی Citrus رایحه خنک و ترشی دارد و استشمام آنها حس نشاط و سرزندگی را در ما به وجود می‌آورد. رایحه مرکباتی اگر با شکوفه‌های گلی ترکیب شود، عطر یا ادکلن زنانه را تشکیل می‌دهد و اگر با رایحه‌های معطر ترکیب شود نیز محصولات مردانه را به وجود می‌آورد. گروه بویایی مرکبات برای استفاده در فصل‌های گرم سال بسیار مناسب هستند و حس خنکی و شادابی خاصی را منتقل می‌کنند. البته رایحه Citrus در مقایسه با سایر رایحه‌ها به علت خنک بودن معمولا ماندگاری چندان بالایی ندارد. اما برای افزایش میزان ماندگاری محصولات با رایحه مرکبات، می‌توان آنها را رایحه‌های دیگری ترکیب کرد تا طیف بویی آنها کمی غلیظ‌تر شود و در عین حال نیز ماندگاری‌شان بیشتر از حالت خالص شود. در ادامه این مطلب همه آنچه که باید درباره عطر دانه و رایحه مرکبات بدانید را به شما توضیح داده و بهترین محصولات زنانه و مردانه گروه بویایی مرکبات را نیز معرفی خواهیم کرد.

بالنگ - Citroen	گریپ فروت - Methyl Pamplemousse	ترنج - Bergamot	نارنج - Bitter Orange	پرتقال خونی - Blood Orange
پست گریپ فروت - Grapefruit	نارنگی کلامنتین - Clementine	مرکبات - Citruses	پرتقال ژاپنی هاساکو - Hassaku	کامکوات - Kumquat
درخت لیمو - Lemon tree	بهار نارنج - Neroli	لیتسا کوببا - Litsea Cubeba	گل لیموی شاه پسند - Lemon Verbena	مزه پوست لیمو - Lemon Zest
شش لیمو - Hatkora lemon	علف لیمو - Lemongrass	لیموی ژاپنی یوزو - Yuzu	نارنگی - Tangerine	پوملو - Pomelo
پرتقال - Orange	پرتقال ماندارین - Mandarin Orange	لیمو ترش - Lime	لیمو شیرین - Lemon	وارنگ بو (نعناسان) - Lemon Balm

ادویه‌جات

ادکلن های با رایحه ادویه بسیار خاص و ویژه هستند. کاربرد ادویه جات در محصولات بسیار متنوع هستند،خاستگاه اولیه ادویه ها در هندوستان و خاورمیانه بوده است. زمانیکه ادویه جات به اروپا رسید تبدیل به تجارتی جهانی شد و ادویه هایی مانند فلفل از ارزش بالایی برخوردار شدند. ادویه جات خواص آنتی باکتریال دارند که مناسب جلوگیری از فاسد شدن مواد و بیماری های مختلف هستند همین امر باعث میشد در دوران گذشته این مواد از ارزش بالایی برخوردار باشند. پس از گذشت مدتی و با ورود به عصر جدید ادویه جات جایگاه خود را تغییر دادند. این مواد عالی اکنون به عنوان چاشنی و طعم دهنده غذا و  نیز در صنعت دارویی نیز به کار میروند و اما ادویه ها امروزه در صنعت عطرسازی نیز وارد شده اند. ادویه ها از قسمت های مختلف گیاهان و بوته ها ساخته میشوند. باید بدانید رایحه ادویه نمونه های مختلفی دارد زیرا هر ادویه ای دارای بوی مخصوص به خود است و بسته به ترکیب آن با مواد دیگر فضای بویایی مختلف ایجاد میکند.

نت‌های ادویه‌ای قرابت فامیلی با ترکیبات معطر دارند که این مسئله را مدیون استفاده دیرینه از ادویه‌جات در غذاها هستند. برخی از آن‌ها در کابینت ادویه‌جات هر آشپزخانه‌ای یافت می‌شوند مثل: دارچین، فلفل، میخک، گیشنیز، زنجبیل و برخی دیگر کمتر شناخته شده‌اند مثل: زعفران (البته نه در کشور ما ایران) تمرهندی، زیره سیاه و فلفل قرمز. ادویه‌جات واقعی همیشه خشک شده‌اند ولی برخی از گیاهان هستند که روایحی تند و ادویه‌ای دارند مثل اورگانو (پونه کوهی) که در هر دو حالت تازه و خشک‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ادویه‌ها طبقه می‌شوند به کوتاه/تند (قوی و تند و تیز برای مدت زمانی کوتاه) و مثل دارچین طولانی/سرد (ملایم، لطیف و آرام با حس خنکی که مدت زمان زیادی طعمشان باقی می‌ماند) مانند گشنیز، زیره سیاه و هل. این مسئله به عطارها کمک‌ها می‌کند که اثر دلخواه خود را در کار با ادویه جات در زمان درست کردن عطر به وجود آورند. آن‌ها می‌توانند دو عنصر مشابه را به منظور ساختن ترکیبی قوی‌تر در کنار هم قرار دهند یا دو عنصر متضاد را.

تمرهندی  Tamarind	زعفران Saffron	ادویه توسکانول Toscanol	سافرالین (ترکیب چرم، تنباکو و زعفران)Safraleine	درخت فلفلPeppertree
غلاف کاکائوCacao Pod	دارچینCinnamon	زردچوبهCurcuma (Turmeric)	ادویه هندیIndian Spices	فلفل فرنگی شیرینPimento
نت‌های تندSpicy Notes	برگ بو غرب هندWest Indian Bay	ریشه گیاه آمازونی پریپریوکاPriprioca	فلفل آبیWater pepper	نت های روغنیOily Notes
وانیل Vanilla	فلفل سیچوانSichuan Pepper	فلفل Pepper	زنجبیلGinger	زیره سبزCumin
سس تند و شیرین چتنی Chutney	برگ بوBay Leaf	آنغوزهAsafoetida	دارچین کاسیاCassia	هلCardamom
قهوه Coffee	تخم گشنیزCoriander	جوانه خشک میخکCloves	شوید Dill	قسط یا کوشنه (گالانگا) (گالانگا) Galanga
رازیانه Fennel	فلفل جامائیکا، مریل یا پیتمنAllspice	شیرین بیانLicorice	گلبرگ جوز هندیMace	جوز هندیNutmeg

رزین‌ها و موم‌ها

رزین چیست؟

“رزین” اصطلاحی است که به طور گسترده و معمول برای توصیف ترکیبی استفاده می شود که به صورت مایع است و سپس در طی فرایند هایی خاص به یک سطح جامد و سفت تبدیل شود ، بنابراین صمغ درخت را نیز می توان نوعی از این مواد دانست. دو توع طبیعی و سنتزی این مواد ویژگی های زیر را دارند.

طبیعی: به طور طبیعی از درختان ناشی می شود. این ترکیب ماده ای ارگانیک است که در ساخت لاک الکل ، مواد لعاب دهنده مواد غذایی و … استفاده می شود.

انواع موم چیست؟

موم‌­ها، وکس یا بیزوکس دسته‌ای از اجزای لیپوفیلیک (چربی دوست) گیاهان یا حیوانات هستند. برخی از آنها نیز منشاء معدنی دارند. موم‌ها قرن‌­ها پیش کشف شدند و کاربردهای گسترده‌ای در مواد غذایی، آرایشی، دارویی، شیمی، نقاشی و… پیدا کرده‌اند. بیشترین کاربرد در زمینه مواد غذایی استفاده از موم‌ها به عنوان پوشش‌های خوراکی برای حفظ کیفیت مواد غذایی است. در سال­‌های اخیر، بیزوکس‌ها همچنین به عنوان اولئوژلاتورها در تولید روغن مایع مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مواد خامی که در زیر چتر رزین‌ها و صمغ‌ها قرار می‌گیرند جزء قدیمی‌ترین ترکیبات عطرسازی هستند که معمولاً پایه خانواده عطرهای شرقی را تشکیل می‌دهند.این گروه با توجه به خواص عطری متفاوتی که دارند در گروه‌های متفاوت بویایی طبقه‌بندی می‌شوند. رایحه صمغ‌های نرم که شامل وانیل، بنزوئین صمغ پرو (نوعی صمغ که از گیاهی بومی امریکایی مرکزی به نام Myroxylon Pereirae به دست می‌آید)، صمغ تولو (Tolu) بسیار شبیه صمغ پرو است ولی رایحه‌ای شیرین‌تر و تازه‌تر دارد. این صمغ‌ها دارای روایحی ملایم هستند ولی در عین حال متمایز و قابل تشخیص هستند، باعث تثبیت و ماندگاری روایح گلی می‌شوند و اگر در مقیاس زیاد مورد استفاده قرار گیرند در کنار عصاره‌های گلی، تولید روایحی نیمه شرقی می‌کنند.صمغ رزین‌ها شامل: اوپوپوناکس، صمغ کندر، صمغ درخت مر، صمغ درخت غان، صمغ لامی و صمغ گیاه حسن لبه هستند. این مواد باعث ماندگاری و پخش بو در ترکیبات معطر می‌شوند و خاصیتی اصیل به آن‌ها می‌دهند و چون همگی از پوست درختان استخراج می‌شوند و در ابتدا فرمی کریستالی دارند (که می‌توان آن ها را به اشک تشبیه کرد) ترکیبات بسیار خوبی با رایحه‌های چوبی تشکیل می‌دهند.

لابدانوم(گل لاله) Labdanum	موم کوپایباCopaiba balm	لامی Elemi	چوب عنبرAmberwood	کوپال Copal	برئو-برانکو (پوست مرکبات لاراها) Breu-Branco
بخور Incense	موم گورجون Gurjun balsam	روغن سرو Cade oil	جوانه صنوبر Poplar (Populus) buds	سرکه بالزامیک Balsamic Vinegar	کندر رومیMastic or Lentisque

گل‌های سفید

عطر گل های سفید نت های خالص و ظریف و همچنین جنبه های حسی  را نشان می دهد.

گل‌های سفید رنگی برای ظرافت و پاکی، نمادی از سلطنت و زنانگی، سال‌هاست که محبوبیت زیادی بین عطرسازان داشته است. با این حال، در پس خرد ظاهری آنها جنبه های بسیار غنی تر، احساسی و حتی جسورانه نهفته است!

ملکه نت های گل

تنوع باورنکردنی نت های گلی در عطرسازی وجود دارد. ما به طور خاص به ظرافت های گلگون، ایجاد شده توسط انواع مختلف گل رز یا گل صد تومانی فکر می کنیم. گلهای پودری نیز وجود دارد که زنبق و بنفشه سفیران کامل آنها هستند. برخی دیگر مانند نرگس یا نرگس بیشتر شبیه بهار هستند، در حالی که برخی از آنها نت های تندتری مانند گل میخک یا جاودانه نشان می دهند. اما در میان تمام این یادداشت‌ها، دسته‌ای را می‌یابیم که مورد استقبال عطرسازان قرار گرفته است: گل‌های سفید. بر خلاف دیگر تفاوت های ظریف گل، آنها دارای مشخصات بویایی دوگانه، بین طراوت و حس حسی هستند.

زیرمجموعه‌ای از خانواده گل‌ها هستند و شایستگی اختصاص دادن گروهی ویژه به خود را دارند این ویژگی ناشی از این واقعیت است که گل‌های خانواده سفید، از پایه‌های اصلی همه عطرهای زیرمجموعه خودشان هستند. در مورد رایحه‌های گل‌های سفید می‌توانیم به شکوفه‌های پرتغال، یاسمن، گاردنیا، گل مریم، پلومریا اشاره کنیم.

حتی پیچ امین الدوله که در طبیعت دارای گل‌های زرد است در گروه رایحه‌ای گل‌های زرد (مانند گل میموسا و مشخصه‌های آن که شیرین و شهد‌دار است) جای نمی گیرد. از طرفی زنبق دره (گل برف)، که گلی سفید رنگ است، در گروه گل‌های سبز قرار می‌گیرد، به خاطر نداشتن برخی از مشخصه‌هایی که بقیه گل‌های سفید دارند و همچنین مشخصه‌های مشترکی که با بقیه گل‌های سبز دارد (با توجه به گروه‌بندی ادموند رودنیتسکا، Hyacinth and Narcissus).

گل‌های سفید محرک‌ترین رایحه را در میان گل‌ها دارند شاداب، باشکوه و به راستی سرمست‌کننده هستند و نیز در هر کجا که ظاهر می‌شوند نشانی برای غلظت عطرهای زنانه‌اند.

شکوفه نارنگی Tangerine blossom	یاس رازقی Melati	یاس سفید Jasmine	گل بوقی تاتوره (داتورا) Datura	نرگس درختی Mock Orange
گل تاج (تیاره) Tiare Flower	گل کاکتوس شب شکوف Night Blooming Cereus	کارو کاروند Karo-Karounde	یاس تاهیتی (پلومریا) Frangipani	گل درخت اقاقیای توپی Black Locust
یاسمن (گاردنیا) Gardenia	شکوفه لیمو Lemon Blossom	شکوفه پرتقال Orange Blossom	گل مریم Tuberose	گل‌های سفید White Flowers
یاسمن استفانتیس Stephanotis	سوسن سفید (زنبق) Lily	شکوفه گریف فروت Grapefruit blossom	بورونیا Boronia	پیچ امین الدوله شیپوری Honeysuckle
شکوفه پرتقال ماندرین Mandarin orange blossom	یاس خوشه‌ای Syringa	گل توتون سفید White Tobacco	گل شیپوری (آروم لیلی) Arum lily	آلو کریسمس carissa

نوشیدنی‌ها

نت‌های نوشیدنی در عطرها تولید رایحه‌های شیرین و اشتهاآور می‌کنند که معمولاً در ترکیبات گلی میو‌ای یا Gourmand (خوردنی) استفاده می‌شوند و عطرهایی با رایحه‌های اغواکننده و نیز حس شکوفه‌ها را به تمام می‌رسانند.

عطرها در برخی از موارد روایحی از برخی نوشیدنی‌های پرطرف‌دار را در فرمولاسیون خود می‌آفرینند از رایحه گازدار شامپاینی تا مزه کاراملی کوکاکولا و احساس لذت و شادی استوایی پیناکولادا یا رایحه خامه‌ای یک فنجان کاپوچینو لذیذ. این خلاقیت‌ها به روش‌های زیر میسر می‌شوند:

* استفاده از خود نوشیدنی ها یا مواد تشکیل دهنده آن‌ها مانند (کوکاکولا، آب آهک، وانیل، دارچینی، Neroli) روغن خوشبویی که از شکوفه‌های پرتقال می‌گیرند، (پرتقال، گشنیز، جوز هندی و...).

* ترکیب برخی از مواد خام با رایحه‌هایی که ما از نوشیدنی‌ها می‌شناسیم برای مثال: شراب که شبیه نت برخی از اسانس‌های رز است یا جین که شبیه رایحه توت های خشک است.

* ساخت و مهندسی مولکول‌های مصنوعی برای به دست آوردن رایحه‌های دلخواه.

چنتو Chinotto	کایپیرینها Caipirinha	کوکتل بین المللیCosmopolitan cocktail	داکیروی Daiquiri	ادو ویلی Eau de vie
ودکا Vodka	ویسکی Whiskey	شراب سفید White Wine	آبستن Absinthe	مارگارتا آبی Blue Margarita
مارتینی Martini	لیمونچلو Limoncello	لیمونادLemonade	موکتل انار (گرنادین) Grenadine	جین Gin
تکیلا Tequila	عرق نیشکر Rum	شراب قرمز Red Wine	پینا کولاد اPina Colada	موهیتو Mojito
کوکاکولا Coca-Cola	بلینی Bellini	کنیاک Cognac	کاپوچینو Cappuccino	کاراسائو آبی Curacao
شامپاین Champagne	کرم سودا Cream Soda	کامپاری Campari	کنیاک فرانسوی بشکه ایCognac	آمارتو Amaretto
مادیرا Madeira	Liquor لیکار	Kir Royal کررویال	چای یاس Jasmine Tea	پانچ Punch

مشک، عنبر و رایحه‌های حیوانی

در عطاری قدیم نت‌های حیوانی به صورت سنتی از مشک آهو، سگ آبی، عنبر سائل و گربه زباد استخراج می‌شده است. ولی امروزه به خاطر رعایت رفتارهای اخلاقی و انسانی در مواجهه با موجودات زنده و حیوانات و نیز حفظ حیات وحش، روش‌های سنتی منسوخ شده‌اند و جایگزین‌هایی با روش‌های مصنوعی و آزمایشگاه پیدا کرده‌اند. اصطلاح "حیوانی" بیان‌کننده هر دو مفهوم مواد خام طبیعی و واقعی و همچنین تداعی‌گر نت‌های فانتزی و ساختگی (که به روش‌های مصنوعی در آزمایشگاه ساخته می‌شوند هستند) این نت‌ها عیناً یادآور رایحه‌هایی از حیوانات چه آن‌هایی که در طبیعت هستند و یا موجودات خیالی می‌باشند و تحریک‌کننده غرایز طبیعی مشترک در انسان و حیوان و قدرت و نیروهای غریزی نهفته در آن است .

مشک

مشک به صورت ویژه به صدها طریقه مختلف در لابراتور تولید می‌شود که محصول این فرآیندها تفاوت‌های اندکی دارد برای مثال (Habanolid و Galaxolide و Allyl Amyl Glyco Lete و Elhyl Bressy Late) برخی از موارد نت‌های حیوانی به صورت غیرمستقیم و روش‌هایی که هیچ آسیبی بر حیوانات نداشته باشد از آن‌ها به دست می‌آیند را استخراج می‌کنند برای مثال نوعی خرگوش کوهی وجود دارد که از فضولات سخت‌شده آن در صنایع عطرسازی استفاده می‌شود، موهای خیسانده‌شده بز، صدف‌های دریایی کباب شده و موم زنبور عسل . از برخی از گیاهان نظیر سنبل ختایی و مشک اند (Amberette) نیز می‌توان رایحه‌های عطری حیوانی، مانند مشک را به دست آورد.

عنبر

عنبر ماده ای است که از نهنگ همین نام به دست می آید. عنبر به خاطر روش تهیه بی خشونت آن که به طور طبیعی از اسپرم نهنگ عنبر تهیه می ‌شود، ولی با توجه به کمیاب بودن و قیمت بسیار گران این ماده در بیشتر مواقع آن را به روش‌های مصنوعی تکثیر می‌ کنند رایحه استاندارد آن را بدست می آورند.

نت‌های فانتزی

صنایع عطرسازی توانسته است نت‌های فانتزی را از ترکیبات خلاقانه عناصر مختلف به دست بیاورد که یادآور رایحه‌هایی از محیط زندگی و نیز بعضی از حیوانات هستند مانند شیر، خاوریار، ستاره ماهی، راسو، بیکن، رایحه باربیکیویی، چرم، جیر و....

مشک Musk	باربیکیو BBQ	آمبروکسان Ambroxan	جیر Suede	گربه جنت Genet
Beeswax موم زنبورعسل	درخت گل حنا Tolu Balsam	صدف دریا Sea shells	عنبر سائل Ambergris	آمبراروم Ambrarome
بیکن Bacon	قارچ دنبلان توبر Tuber	خرگوش کوهی (هیراکس) Hyrax	پنیر Cheese	کشمیر Cashmeran
چرم Leather	ژلاتین شور (آسپیک Aspic	شیر Milk	صدف Oysters	آمبرتون Ambretone
اندول Indole	دانه هویج Carrot Seeds	خاویار Caviar	کافلیس Kephalis	صخره مرجانی Coral Reef
آمبرت (پنیرک مشک) Ambrette (Musk Mallow)	ستاره دریایی Starfish	کاستوریم Castoreum	گربه زباد (سیوت) Civet	گوشت Meat
عنبر Amber	موی بز Goat hair	نت حیوانی Animal notes	سیتالکس Cetalox	رایحه ترکیبی کتانی و حیوانی Iso E Super

طبیعی ، ترکیبی و خاص

در این گروه نت‌هایی جای دارند که به آن‌ها نت‌های توصیفی می‌گویند نظیر نت‌های پودری، زمینی و برخی رایحه‌های غیرعادی که در ترکیبات معطر می‌توان یافت.

شیره قند (ملاس) Molasses	آب دریا Sea Water	قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای Pebbles	باروت Gunpowder	نوار چسب اسکاچ قهوه‌ای Brown Scotch Tape
نت‌های حاصل از تابش خورشید Solar notes	بوی آهن مذاب Hot iron	خاکستر Ash	کومارین Coumarin	رایحه و نت‌های معدنی Mineral notes
آلدهیدها (ترکیب اکسیژن و کربن) Aldehydes	خاک رس Clay	چسب مایع صنعتی Industrial Glue	جوهر Ink	سنگ چخماق (آتش‌زنه)Flint